بررسی جرم پولشویی در اسناد بین المللی و حقوق ایران
چکیده
پولشویی پدیده ای است که به عنوان جرمی سازمان یافته و فراملی در دهه های اخیر در اسناد و برنامه های بین المللی به دنیا معرفی شده است. این جرم یک جرم ثانویه است که به دنبال جرایم مقدمی که منافع مالی و مادی تولید می کنند، ارتکاب می یابد و به معنای مخفی کردن آگاهانه ماهیت و منشا نامشروع اموال حاصل از ارتکاب این جرایم است به نحوی که این اموال ظاهری قانونی به خود گرفته وپاک و مشروع جلوه داده شوند.
تفکر جرم انگاری این پدیده به دنبال گسترش جرایم سازمان یافته در دنیا مطرح شد و هدف این بود که با کوتاه کردن دست جنایتکاران از عواید مجرمانه شان، انگیزه ارتکاب جرم در آنها از بین برود و به این ترتیب با مبارزه با پولشویی به مبارزه با جرایم سازمان یافته پرداخت. علاوه بر آن میزان بالای پولشویی در جهان، خصوصیات سازمان یافتگی و فراملی بودن و بدون بزه دیده بودن این جرم، خسارات و زیان های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی آن و ارتباط تنگاتنگ آن با جرایم دیگر ضرورت جرم انگاری این پدیده را در دنیا و همچنین ایران بیشتر کرده است و به همین جهت نیز در ایران لایحه ای در خصوص مبارزه با پولشویی به تصویب رسید که هنوز مراحل نهایی قانون گذاری را طی نکرده است.
اسناد بین المللی و منطقه ای متعددی در خصوص پولشویی به تصویب رسیده است که برخی از مهمترین آنها عبارتند از کنوانسیون وین 1988، کنوانسیون شورای اروپا 1990، دستورالعمل اروپایی 1991، توصیه های چهل گانه «فاتف» در سال 1990 و اصلاحیه های آنها در سال 1996 و 2000، کنوانسیون پالرمو در سال 2000 و کنوانسیون مبارزه با فساد مالی سال 2003. این اسناد راهکارهای مختلفی را برای مبارزه با پولشویی ارائه داده اند که به 4 قسمت راهکارهای تقنینی، راهکارهای اجرایی و اداری، راهکارهای پیشگیرانه و راهکارهای قضایی قابل تقسیم هستند.
هدف از این راهکارها این است که تا جایی که ممکن است عرصه بر پولشویان تنگ شود و هزینه عملیات پولشویی برای آنها بالا رود تا ارتکاب جرم برای آنها بی فایده شده و در نتیجه آنها را از ارتکاب جرم باز دارد.
فهرست مطالب
مقدمه
بخش اول: بررسی حقوقی وجرم شناختی پولشویی
فصل اول: بررسی حقوقی پولشویی
مبحث اول: مفهوم و تعریف 5
مبحث: دوم: تاریخچه
مبحث سوم: عناصر تشکیل دهنده جرم
گفتار اول: عنصر قانونی
گفتار دوم: عنصر مادی
بند اول: شرایط مقدماتی
1. ضرورت وجود جرم قبلی
2. خصوصیات مال حاصل از ارتکاب جرم
3. خصوصیات مرتکب جرم
بند دوم: عمل مرتکب
بند سوم: شیوه ها و وسایل ارتکاب جرم
1. شیوه های مشتمل بر استفاده از بانکها
1-1 تصفیه پول
2-1 افتتاح حساب با هویت مجعول
3-1 معاملات کلان از طریق نزدیکان
4-1 وام های صوری و دروغین
5-1 اسمور فینگ
6-1 استفاده از بانکهای کارگزار
7-1 نقل و انتقال الکتریکی و استفاده از کارتهای هوشمند
8-1 بهشتهای مالیاتی
. 2 شیوه های مربوط به استفاده از مؤسسات مالی غیر بانکی
1-2 حواله
2-2 استفاده از بازار بورس و خرید و فروش سهام و اوراق بهادار
3-2 استفاده از مؤسسات بیمه
. 3 شیوه ها و طرق پولشویی بدون استفاده از مؤسسات مالی
1-3 قاچاق پول
2-3 استفاده از کازینوها
3-3 استفاده از مؤسسات غیر انتفاعی و خیریه
4-3 استفاده از بازا هنر و عتیقه جات و جواهرات
5-3 استفاده از متخصصان حرفه ای
بند چهارم: مراحل پولشویی
1. مرحله جایگزینی
2. مرحله لایه گذاری
3. مرحله ادغام
بند پنجم: نتیجه مجرمانه
بند ششم: مشارکت و معاونت در پولشویی
گفتار سوم: عنصر معنوی جرم
فصل دوم: بررسی جرم شناختی پولشویی
مبحث اول: هدف و ضرورت جرم انگاری
مبحث دوم: ویژگی های رایج جرم پولشویی
گفتار اول: فراملی بودن
گفتار دوم: سازمان یافتگی
گفتار سوم: بدون قربانی بودن
مبحث سوم: میزان پولشویی
مبحث چهارم: اهداف و علل پولشویی
مبحث پنجم: آثار و زیانهای پولشویی
گفتار اول: آثار و زیانهای اقتصادی
گفتار دوم: آثار و زیانهای سیاسی و اجتماعی
مبحث ششم: رابطه پولشویی و جرایم مربوط به موادمخدر
مبحث هفتم: ارتباط پولشویی و تروریسم
بخش دوم: مبارزه با پولشویی
فصل اول: اقدامات انجام گرفته در سطح بین المللی
مبحث اول: اسناد و توافق نامه های جهانی و منطقه ای
گفتار اول: کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با قاچاق مواد مخدر و داروهای روانگردان مصوب 1988
گفتار دوم: اعلامیه کمیته بال
گفتار سوم: کنوانسیون شورای اروپا
گفتار چهارم: دستور العمل اروپایی در زمینه پولشویی
گفتار پنجم: کنواسیون سازمان ملل علیه جرایم سازمان یافته فراملی
گفتار ششم: کنوانسیون سازمان ملل علیه فساد مالی
مبحث دوم: نهادها و سازمانهای مبارزه با پوشویی
گفتار اول: نیروی ویژه اقدام مالی برای مبارزه با پولشویی (فاتف
گفتار دوم: گروه اگمونت
فصل دوم: راهکارهای ارائه شده برای مبارزه با پولشویی
مبحث اول: راهکارهای تقنینی
گفتار اول: جرم انگاری پولشویی در قوانین داخلی
گفتار دوم: پیش بینی کیفرهای متناسب با جرم
گفتار سوم: شناسایی مسئولیت کیفری برای اشخاص حقوقی
مبحث دوم: راهکارهای اجرایی و اداری
گفتار اول: مسئولیتها و تکالیف مؤسسات مالی
بند اول: رعایت اصل شناخت مشتری
بند دوم: حفظ سوابق مالی
بند سوم: گزارش موارد مشکوک
بند چهارم: تعدیل اصل رازداری حرفه ای
بند پنجم: عدم اطلاع به مشتری در خصوص گزارش موارد مشکوک
بند ششم: آموزش کارکنان وکارمندان
گفتار دوم: مسؤلیتها و تکالیف مؤسسات غیر مالی و اشخاص حرفه ای
گفتار سوم: مسؤلیتها و تکالیف نظارتی
بند اول: ایجاد واحدهای اطلاعاتی مالی (FIU)
بند دوم: کنترل نقل و انتقال پول
بند سوم: نظارت بر بانکها و مؤسسات مالی
بند چهارم: تجویز روش حمل و تحویل تحت کنترل
مبحث سوم: راهکارها و اقدامات پیشگیرانه
گفتار اول: مفهوم پیشگیری از جرم
گفتار دوم: پیشگیری از پولشویی
مبحث چهارم: راهکارهای قضایی
گفتار اول: تسهیل کشف و اثبات جرم
بند اول: پذیرش اماره مجرمیت
بند دوم ‚ استفاده از مخبرین و فنون ویژه تحقیق
گفتار دوم: مصادره و ضبط اموال
گفتار سوم: همکاری قضایی بین المللی
بند اول: نیابت قضایی
بند دوم: احاله رسیدگی کیفری
بند سوم: انتقال محکومین
بند چهارم: استرداد متهمین و محکومین
نتیجه گیری و پیشنهادات
فهرست منابع و مآخذ
…
فهرست منابع و مآخذ
منابع فارسی
الف) کتابها
1 آخوندی، محمود، آیین دادرسی کیفری، جلد 3، چاپ پنجم، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1377
2-آشوری، محمد، آیین دادرسی کیفری، جلد 2، چاپ اول، انتشارات سمت، 1379
3 آنسل، مارک، دفاع اجتماعی، ترجمه محمد آشوری و علی حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ سوم، انتشارات دانشگاه تهران، 1375
4 اردبیلی، محمد علی، حقوق جزای عمومی، 2 جلد، چاپ سوم، نشر میزان، 1380
5 استفانی، گاستون لواسور، ژرژ و بولوک، برنار، حقوق جزای عمومی ترجمه حسن دادبان، چاپ اول، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، 1377
6 باسورث دیویس، رو آن و سالت مارش، گراهام، پولشویی، ترجمه نصرالله امیر بشیری، چاپ اول، معاونت آموزش ناجا، 1376
7 برتوسا دژامپ جیلانلا دویم بک، وان ژولی ویشنو سکی و مییارد، دنیای بی قانون، ترمه محمود عباسی، چاپ اول، انتشارات حقوقی، 1382
8 بکاریا، سزار، رساله جرایم و مجازتها، ترجمه محمد علی اردبیلی، چاپ چهارم، نشر میزان، 1380
9 پرادل، ژان، تاریخ اندیشه های کیفری، ترجمه علی حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی با همکاری مؤسسه نشر یلدا، 1373
10 تذهیبی، فریده، تطهیر پول (پولشویی) چاپ اول، انتشارات زعیم، 1381
11 رابینسون، جفری، شستشوی پول آلوده، ترجمه آلبرت برناردی، چاپ اول، کلک آزادگان، 1381
12 سلیمی، صادق، جنایات سازمان یافته فراملی، چاپ اول انتشارات تهران صدا، 1382
13 شاکریان، شاهرخ، فقیری، شکوه و منتصر اسدی، فاطمه، مجموعه کنوانسیونهای بین المللی (تصویبی دولت ایران) ، جلد 5، انتشارات ریاست جمهوری، اداره کل قوانین و مقررات کشور، 1376
14 شهری، غلامرضا و ستوده جهرمی، سروش، نظریات اداره حقوقی در زمینه مسایل کیفری، جلد 1، انتشارات روزنامه رسمی کشور، 1373
15 صانعی، پرویز، حقوق جزای عمومی، چاپ اول، نشر طرح نو، 1382
16 صحرائیان، مهدی، سوئیس بزرگترین مرکز تطهیر پول جهان، چاپ اول، نشر معارف، 1381
17 کاپلستون، فردریک، تاریخ فلسفه از بنتام تاراسل، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، چاپ اول، انتشارات علمی و فرهنگی و انتشارات سروش، 1370
18 – گسن، ریموند، جرم شناسی کاربردی، ترجمه مهدی کی نیا، چاپ اول، ناشر مترجم، 1370
19 – ، جرم شناسی نظری، ترجمه مهدی کی نیا، چاپ اول، انتشارات مجد، 1374
20 – گلدوزیان، ایرج، بایسته های حقوق جزای عمومی، چاپ چهارم، نشر میزان، 1380
21 محقق داماد، مصطفی، مباحثی از اصول فقه (دفتر سوم) ، مرکز نشر علوم اسلامی، 1378
22 ، قواعد فقه (بخش مدنی) ، چاپ هشتم، مرکز نشر علوم اسلامی، 1380
23 مدنی، سید جلال الدین، آیین دادرسی کیفری، چاپ اول، انتشارات پایدار، 1378
24 موسوی مقدم، محمد، درآمدهای ناشی از جرم (پولشویی) ، چاپ اول، کرج، انتشارات رضوانی، 1381
25 میرمحمد صادقی، حسین، جرایم علیه اموال و مالکیت، چاپ ششم، نشر دادگستر، 1377
26 ، حقوق جزای بین الملل (مجموعه مقالات) ، چاپ اول، نشر میزان، 1377
ب) مقالات و نشریات
27 آزمایش، علی، «تروریسم بین المللی »، مجله تخصصی دانشگاه علوم رضوی، ش 2، ص 167
28 اردبیلی، محمد علی، «معاضدت قضایی و استرداد مجرمان »، علوم جنایی (مجموعه مقالات آموزشی برای ارتقاء دانش دست اندرکاران مبارزه با مواد مخدر در ایران، جلد 1، چاپ اول، انتشارات سلسبیل، 1384، ص 297
29 باقرزاده، احد، «پیامدهای پولشویی و راهبردهای کنترلی با رویکرد به اسناد بین المللی »، پولشویی (مجموعه سخرانی ها و مقالات همایش بین المللی مبارزه با پولشویی، شیراز، 8 – 7 خرداد82) ، چاپ دوم، نشر وفاق، 1382، ص 231
30 بسیونی، محمد شریف و وتر، ادوارد، « درآمدی بر درک جرم سازمان یافته و مظاهر فراملی آن»، ترجمه محمد ابراهیم شمس ناتری، مجله حقوقی و قضایی دادگستری، ش 24، بهار 1380، ص 91
31 بوریکان، ژاک، «بزهکاری سازمان یافته در حقوق فرانسه »، ترجمه علی حسین نجفی ابرند آبادی، مجله تحقیقات حقوقی، ش 22 – 21، ص 313
32 بولوکوس، آدام، فارل، گراهام، «جرم سازمان یافته و قاچاق مواد مخدر: تلاشهای سازمان ملل »، ترجمه مهرداد رایجیان اصلی، مجموعه مقالات همایش بین المللی علمی کاربردی جنبه های مختلف سیاست جنایی در قبال مواد مخدر، جلد 3، انتشارات روزنامه رسمی، 1379، ص 236
33 پرویزی، رضا، «معاهده پالرموو علیه جرایم سازمان یافته فراملی »، نشریه امنیت، سال 4، ش 18، 17، آذرودی 79، ص 45
34 تذهیبی، فریده، «در تعقیب پول کثیف »، نشریه بانک و اقتصاد، ش 24، ص 36
35 تسیه، آن، «مشکلات اجرایی قانون فرانسه در زمینه تطهیر پول»، ترجمه روح الله کرد علیوند، مجموعه مقالات همایش بین المللی علمی کاربردی جنبه های مختلف سیاست جنایی در قبال مواد مخدر، جلد 2، انتشارات روزنامه رسمی، 1379، ص 18
36 تصدیقی، بهروز، «تاریکخانه های اقتصادی، پولهای سیاه »، نشریه مجلس و پژوهش، ش 38، بهار 82، ص 207
37 جزایری، مینا، «پولشویی به عنوان جرم مستقل »، پولشویی (مجموعه سخرانی ها و مقالات همایش بین المللی مبارزه با پولشویی، شیراز، 8 7 خرداد 82) ، چاپ دوم، نشر وفاق، 1382، ص 89
38 جی نورتون، ژوزف و شمس، هبا، «قانون پولشویی و تامین مالی تروریسم: واکنش های پس از 11 سپتامبر »، ترجمه محمد جواد میرفخرایی، مجله حقوقی، ش 29، پاییز 82، ص 213
39 حبیبی، همایون، «کنواسیون سازمان ملل علیه جنایتکاری فراملی سازمان یافته»، فصلنامه سیاست خارجی، سال 16، ش 1، بهار 81 ص 175
40 حسن زادی، علی، «تطهیر پول و نظام مالی بین المللی »، مجله اقتصادی، ش 11، ص 38
41 حیدری، علی مراد، « جرم انگاری پولشویی »، نشریه فقه و حقوق، سال اول، تابستان 83، ص 131
42 خالقی، علی، «انتقال محکومان: تحولی بزرگ در شناسایی اعتبار احکام کیفری خارجی در ایران »، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ش 64، تابستان 83، ص 17
43 ، «محتوا و جایگاه قاعده منع محاکمه مجدد در حقوق جزای بین الملل و ایران »، علوم جنایی (مجموعه مقالات در تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری) ، انتشارات سمت، 1383، ص 413
44 دوانی، غلامحسین، «پولشویی: سرمایه داری جنایی» در
45 رهبر، فرهاد زال پور، غلامرضا و میرزاوند، فضل الله، «بررسی قوانین پولشویی در کشورهای منتخب »، نشریه مجلس وپژوهش، ش 37، بهار 1382، ص 77
46 ، «مفاهیم، آثار و پیامدهای پولشویی»، نشریه مجلس وپژوهش، ش 37، بهار 1382، ص 15.
47 رئیس دانا، فریبرز، «برای مبارزه با پولشویی کدام گرمابه باید تعطیل شود»، نشریه صنعت حمل و نقل، ش 217، شهریور 81، ص 12
48 سلیمی، صادق، «آشنایی با مقررات تطهیر پول و چگونگی مقابله با آن »، علوم جنایی (مجموعه مقالات برای ارتقاء دانش دست اندکاران مبارزه با مواد مخدر در ایران) ، جلد 1، چاپ اول، انتشارات سلسبیل، 1384، ص 361
49 شمس ناتری، محمد ابراهیم، «اصل برائت و موارد عدول از آن »، علوم جنایی (مجموعه مقالات در تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری) ، انتشارات سمت، 1383، ص 284
50 ، «پولشویی، آثار و عکس العملها » اندیشه های حقوقی، ش 5، ص 87
51 صحرائیان، مهدی، «از آل کاپون تا اسکله های جنوب »، روزنامه یاس نو، 23/6/82
52 ، «فرازهایی از یافته های تحقیقات پولشویی در ایران»، نشریه مجلس و پژوهش، ش 37، بهار 82، ص 337
53 طاهری، محمد، «چهار راه پولشویی»، روزنامه همشهری، 10/2/82
54 عربیه، غلامحسین، «پدیده پولشویی در حقوق ایران »، پولشویی (مجموعه سخرانیها و مقالات همایش بین المللی مبارزه با پولشویی، شیراز 8 7 خرداد 82) چاپ دوم، نشر وفاق، 1382، ص 217
55 علیزاده، ژیلا، «مقابله با پولشویی و نقش آن در مبارزه با سالم سازی اقتصاد»، نشریه بانک و اقتصاد، ش 38، ص 24
56 فابره، گیلهام، «از پولشویی تا بحران مالی» ترجمه ک. فخر طاولی، نشریه ترجمان اقتصادی، ش 52، ص 47
57 فریادرس، محمد، «مجلس ششم مبارزه با پولشویی را از خاطر برد»، کیهان، 14/2/83
58 کامکار، مهدیس، «آثار و پیامهای سه رویکرد جرم زدایی، جرم انگاری و کاهش عوارض در برنامه های اعتیاد»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال 3، ش 9، پاییز 82، ص 27
59 محمدی، جواد، «گزارشی از سمینارهای سازمان ملل متحد پیرامون پیشگیری از جرم »، نشریه فقه و حقوق، سال اول تابستان 83، ص 177
60 محمودی، وحید، «پدیده پولشویی و مبارزه با آن »، پولشویی (مجموعه سخنرانی ها و مقالات همایش بین المللی مبارزه با پولشویی، شیراز 8 – 7 خرداد 82) چاپ دوم نشر وفاق، 1382، ص 157
61 مناکوردا، استفانو، «جرم تطهیر در اروپا: نگاه منتقدانه به مفاهیم حقوقی در سطح منطقه »، ترجمه فاطمه قناد، مجموعه مقالات همایش بین المللی علمی کاربردی جنبه های مختلف سیاست جنایی در قبال موادمخدر، جلد 2 انتشارات روزنامه رسمی، 1379، ص 36
62 «الماس شویی»، نشریه اقتصاد ایران، اردیبهشت 82، ص 55
63 «برگی دیگر از پرونده فساد مالی مجاهدین» در
64 «پولشویی از نگاه علمای اسلام » برگرفته از نشریه الشراع، ش 999، 16 ژوئیه 2001، ترجمه م. باهر، ترجمان اقتصادی، ش 7، ص 31
65 «پولشویی مدرن »، اقتصاد ایران، اردیبهشت 82، ص 35
66 «در چرخه معاملات مالی: تلاش دولتها برای مبارزه با پاکسازی پول » برگرفته از نشریه تایمز مالی ترجمه یوسف جسمی، فصلنامه بانک صادرات، ش 8، ص 60
67 «دستگیری تروریستها از طریق ردیابی پولشویی»، برگرفته از نشراکونومیست، 28 سپتامبر 2001، ترجمه و. رضایی نصیر، ترجمان اقتصادی، ش 17، 18 مهر 80، ص 13
68 «ردپای تروریستها در بازار سهام» برگرفته از روزنامه اشپیگل، 2 سپتامبر برابر با 4/7/80، ترجمه ع، فتاح زاده، ترجمان اقتصادی، ش 17، 18 مهر 80، ص 13
69 «مبارزه با پولشویی گام اول در مبارزه با فساد اقتصادی »، رسالت، 13/11/80
70 «نظر کارشناسان و مسئولین در خصوص پولشویی » در
71 روزنامه ابرار 20/7/76
72 روزنامه اعتماد 30/2/83
73 روزنامه جمهوری اسلامی 29/2/83
74 روزنامه شرق 6/3/83
75 روزنامه همشهری 17/2/82
ج) تقریرات وگزارشات
76 آزمایش، علی، تقریرات درس حقوق جزای عمومی، دانشگاه تهران، نیمسال اول سال تحصیلی 84 – 83
77 آشوری، محمد، تقریرات درس جرم شناسی، کارشناسی ارشد دانشسگاه تهران، نیمسال دوم سال تحصیلی 82-81
78 آقای نیا، حسین، تقریرات درس حقوق جزای عمومی 2، کارشناسی ارشد دانشگاه تهران، نیمسال دوم سال تحصیلی 82 – 81
79 نجفی ابرند آبادی، علی حسین، تقریرات درس جرم شناسی، دکتری دانشگاه تربیت مدرس، نیمسال اول سال تحصیلی 80 –79
80 ، تقریرات درس جرم شناسی، کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی، نیمسال اول سال تحصیلی 81-80
81 «پولشویی »، گزارش دفتر بررسی های اقتصادی، از سری بررسی های امنیت اقتصادی، 1381
82 «پولشویی و راهکارهای مقابله با آن »، گزارش تحقیقی سازمان بورس و اوراق بهادار شهریور 78
د) پایان نامه ها
83 بابایی خانه سر، عباس، «پاکسازی پول و نقش آن در جرایم فراملی»، پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه تهران، 1375.
84 حیدری، علی مراد، «تطهیر پول در اسناد بین المللی و حقوق کیفری ایران»، پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی مجتمع آموزش عالی قم، 1382
85 طغرانگار، حسن، «جرایم سازمان یافته در حقوق جزای ایران و بین الملل، پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی دانشگا
مطالب مرتبط
- مقاله پولشویی از دیدگاه کنوانسیون پالرمو
- پول شویی
- بررسی پولشویی
- تحقیق پولشویی از دیدگاه کنوانسیون پالرمو 2000
- بررسی صدور جرم کارت پایان خدمت متقلبانه